Ngành chăn nuôi bò tại Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức về dịch bệnh, đặc biệt khi biến đổi khí hậu tạo điều kiện thuận lợi cho các tác nhân gây bệnh phát triển. Việc nắm vững kiến thức về các bệnh thường gặp và phương pháp phòng trị không chỉ giúp giảm thiểu tổn thất kinh tế mà còn đảm bảo an toàn thực phẩm và sức khỏe cộng đồng.
Khả năng nhận biết sớm các triệu chứng bệnh là chìa khóa quan trọng trong việc điều trị hiệu quả. Các dấu hiệu cảnh báo cần quan tâm bao gồm:
Thay đổi hành vi và hoạt động:
Dấu hiệu sinh lý bất thường:
Biểu hiện ngoại hình:
Quan sát lâm sàng hệ thống Thực hiện theo trình tự: đánh giá tổng thể từ xa để quan sát hành vi tự nhiên, sau đó tiếp cận gần để kiểm tra các bộ phận cụ thể. Quy trình này giúp phát hiện những thay đổi tinh tế mà bò có thể che giấu khi bị làm phiền.
Test nhanh và đo đạc cơ bản Sử dụng nhiệt kế thú y để đo nhiệt độ trực tràng, kiểm tra màu sắc niêm mạc bằng cách nhấc mi mắt dưới. Các test nhanh bằng que thử có thể được áp dụng cho một số bệnh cụ thể khi có triệu chứng rõ ràng.
Khi nào cần liên hệ thú y chuyên nghiệp Liên hệ ngay khi xuất hiện các triệu chứng cấp tính như sốt cao, khó thở nghiêm trọng, hoặc khi nghi ngờ bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Đặc biệt quan trọng là báo cáo khi có nhiều con trong đàn cùng xuất hiện triệu chứng tương tự.
Bệnh than (Anthrax) Bệnh than do vi khuẩn Bacillus anthracis gây ra, có khả năng lây truyền sang người và diễn biến rất nhanh. Triệu chứng đặc trưng bao gồm sốt cao đột ngột, co giật, khó thở và thường dẫn đến tử vong trong thời gian ngắn. Máu từ các lỗ tự nhiên không đông được là dấu hiệu điển hình. Khi nghi ngờ bệnh than, tuyệt đối không mổ khám xác để tránh tạo điều kiện cho bào tử phát tán.
Bệnh tụ huyết trùng (Hemorrhagic Septicemia) Gây ra bởi vi khuẩn Pasteurella multocida, bệnh thường bùng phát trong điều kiện ẩm ướt, mật độ nuôi cao. Các triệu chứng bao gồm sưng hạch vùng cổ, khó thở, sốt cao và có thể gây chết nhanh. Biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất là tiêm vaccine định kỳ và duy trì môi trường chuồng trại sạch sẽ.

Bệnh lở mồm long móng (FMD) Đây là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhất với tốc độ lây lan cực nhanh. Bệnh tiến triển qua các giai đoạn rõ rệt: ủ bệnh, sốt, xuất hiện bóng nước và giai đoạn phục hồi. Các vết loét đặc trưng xuất hiện tại miệng, móng và vú, gây đau đớn và khiến bò từ chối ăn uống. Thiệt hại kinh tế từ bệnh này không chỉ đến từ việc điều trị mà còn từ việc hạn chế vận chuyển và buôn bán gia súc.
Bệnh viêm da nổi cục (LSD) Bệnh mới nổi này đã được ghi nhận tại nhiều quốc gia trong khu vực và đang có xu hướng lan rộng. Đặc trưng bởi các nốt cục cứng nổi lên trên da, bệnh không chỉ ảnh hưởng đến ngoại hình mà còn nghiêm trọng tác động đến khả năng sinh sản của đàn bò. Bò mắc bệnh thường sốt, giảm ăn và có thể bị ảnh hưởng khả năng sinh sản.
Bệnh ve đất (Babesiosis) Lây truyền thông qua ve đất, bệnh gây thiếu máu nghiêm trọng do ký sinh trùng phá hủy hồng cầu. Triệu chứng điển hình là nước tiểu màu đỏ (do hemoglobin), sốt cao và niêm mạc nhợt nhạt. Biện pháp phòng ngừa tập trung vào việc kiểm soát ve đất trong môi trường chăn nuôi.
Sán lá gan (Fascioliasis) Ký sinh trùng này gây thiệt hại kinh tế đáng kể do gan bị nhiễm phải loại bỏ khi giết mổ. Bệnh thường diễn biến từ từ với các triệu chứng như sụt cân, thiếu máu và phù dưới hàm. Việc quản lý môi trường nước và sử dụng thuốc tẩy sán định kỳ là biện pháp phòng ngừa hiệu quả.
Bệnh tiêu chảy do E.coli Phổ biến ở bê con, gây ra bởi vi khuẩn Escherichia coli. Triệu chứng chính là tiêu chảy nước, mất nước nhanh chóng và có thể dẫn đến tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

Bệnh viêm vú (Mastitis) Một trong những bệnh thường gặp nhất ở bò cái cho sữa, gây giảm năng suất sữa và chất lượng sữa. Có thể do nhiều loại vi khuẩn gây ra như Streptococcus, Staphylococcus.
Việc điều trị bệnh cho bò cần tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc về liều lượng, đường dùng và thời gian cách ly theo chỉ dẫn của bác sĩ thú y. Các loại thuốc phổ biến bao gồm nhóm kháng sinh (Tetracycline, Penicillin), thuốc chống viêm (Flunixin meglumine) và các loại thuốc đặc trị cho từng bệnh cụ thể.
Bước 1: Cách ly khẩn cấp Ngay khi phát hiện triệu chứng, tách bò khỏi đàn và thiết lập khu vực riêng biệt với nguồn nước và thức ăn độc lập. Hạn chế tiếp xúc với người và động vật khác để tránh lây lan.
Bước 2: Ghi chép chi tiết Đo và ghi lại nhiệt độ, ghi chép tất cả triệu chứng quan sát được, thời gian xuất hiện và diễn biến. Thông tin này quan trọng cho việc chẩn đoán và theo dõi hiệu quả điều trị.
Bước 3-4: Liên hệ chuyên gia và xét nghiệm Liên hệ trạm thú y địa phương hoặc bác sĩ thú y có kinh nghiệm. Lấy mẫu xét nghiệm khi cần thiết, đặc biệt với các bệnh nghi ngờ truyền nhiễm.
Bước 5-7: Điều trị và theo dõi Thực hiện điều trị theo chỉ định của bác sĩ thú y, theo dõi sát sao phản ứng của bò và chỉ cho bò trở lại đàn khi được xác nhận hoàn toàn khỏi bệnh.
Trong quá trình điều trị, cần chú ý theo dõi các phản ứng dị ứng thuốc, nhiễm trùng thứ cấp và hỗ trợ dinh dưỡng để bò phục hồi nhanh chóng. Việc tuân thủ thời gian cách ly sau điều trị là bắt buộc để đảm bảo an toàn thực phẩm.

Giai đoạn bê sơ sinh (0-6 tháng) Chương trình miễn dịch cho bê cần được thiết kế phù hợp với từng khu vực và tình hình dịch bệnh địa phương. Thường bắt đầu với các vaccine cơ bản như FMD, tụ huyết trùng theo lịch trình được khuyến cáo bởi cơ quan thú y.
Bò trưởng thành (trên 6 tháng) Cần duy trì chương trình tiêm nhắc lại định kỳ, đặc biệt là vaccine FMD và các vaccine khác theo hướng dẫn của cơ quan chuyên môn. Lịch tiêm cần được điều chỉnh theo tình hình dịch bệnh trong khu vực.
Hệ thống chuồng trại tốt là nền tảng của việc phòng bệnh. Các yếu tố quan trọng bao gồm:
Nguyên lý cân bằng dinh dưỡng Chế độ ăn cân bằng không chỉ đảm bảo tăng trọng mà còn quan trọng trong việc tăng cường khả năng miễn dịch. Cần chú ý đến tỷ lệ protein, năng lượng và các vi chất dinh dưỡng theo khuyến cáo của chuyên gia dinh dưỡng.
Bổ sung thảo dược hỗ trợ Một số loại thảo dược địa phương có thể được sử dụng như biện pháp hỗ trợ tự nhiên, tuy nhiên cần tham khảo ý kiến chuyên gia và không thể thay thế hoàn toàn việc điều trị bằng thuốc khi cần thiết.
Khi xác định có ổ dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, cần thực hiện ngay các biện pháp theo hướng dẫn của cơ quan thú y:
Việc chuẩn bị sẵn danh bạ liên lạc của các trạm thú y, bác sĩ thú y và cửa hàng thuốc thú y trong khu vực là điều cần thiết. Nhiều tỉnh thành đã thiết lập hệ thống hỗ trợ khẩn cấp cho nông dân trong các trường hợp dịch bệnh.
Khi xảy ra dịch bệnh nghiêm trọng, việc nắm rõ các quy định về bồi thường thiệt hại, thủ tục vận chuyển và các giấy tờ cần thiết sẽ giúp nông dân giảm thiểu tổn thất. Nên tìm hiểu về các chương trình bảo hiểm gia súc hiện có.
Công nghệ hiện đại đang mở ra nhiều khả năng mới trong việc giám sát và chẩn đoán bệnh gia súc. Các ứng dụng di động có thể hỗ trợ nông dân trong việc nhận biết triệu chứng ban đầu và kết nối với các chuyên gia thú y.
Công nghệ cảm biến cho phép giám sát liên tục các chỉ số sinh lý của đàn bò như nhiệt độ, hoạt động di chuyển. Hệ thống này có thể cảnh báo sớm khi phát hiện các bất thường, giúp can thiệp kịp thời.

Liên hệ ngay với bác sĩ thú y khi:
Việc ghi chép chi tiết lịch sử tiêm phòng, điều trị và tình trạng sức khỏe của từng con bò sẽ hỗ trợ rất nhiều trong việc chẩn đoán và điều trị bệnh. Hồ sơ này cũng cần thiết cho các thủ tục xuất khẩu và chứng nhận chất lượng sản phẩm.
Việc nắm vững kiến thức về bệnh học và phương pháp phòng chữa bệnh cho bò không chỉ giúp bảo vệ đàn gia súc mà còn đảm bảo hiệu quả kinh tế lâu dài cho hoạt động chăn nuôi. Tuy nhiên, kiến thức lý thuyết cần được kết hợp với kinh nghiệm thực tế và sự hỗ trợ từ các chuyên gia trong ngành.
Để cập nhật những kiến thức mới nhất về công nghệ chăn nuôi, phương pháp phòng trị bệnh tiên tiến và kết nối với các chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực thú y, các nhà chăn nuôi có thể tham khảo các hội thảo chuyên môn và triển lãm ngành. VIETSTOCK 2025 – Triển Lãm Quốc Tế Chuyên Ngành Chăn Nuôi, Thức Ăn Chăn Nuôi & Chế Biến Thịt sẽ dự kiến quy tụ hơn 300 đơn vị trưng bày và 13.000 khách tham quan từ 40 quốc gia, mang đến cơ hội trao đổi kinh nghiệm thực tế về phòng chống dịch bệnh và tiếp cận các giải pháp công nghệ mới nhất.
Thời gian: 08 – 10 Tháng 10, 2025 (thứ Tư – thứ Sáu)
Địa điểm: Trung tâm Hội chợ và Triển Lãm Sài Gòn (SECC), 799 Nguyễn Văn Linh, TP. HCM, Việt Nam
Đăng ký tham gia ngay để không bỏ lỡ cơ hội nâng cao kiến thức và mở rộng mạng lưới kết nối trong lĩnh vực chăn nuôi:
Thông tin liên hệ: