Phối trộn thức ăn là một trong những giải pháp hiệu quả giúp người chăn nuôi gà chủ động kiểm soát chất lượng và giảm chi phí đáng kể. Bài viết này cung cấp hướng dẫn chi tiết về cách phối trộn thức ăn cho gà theo từng giai đoạn phát triển, kèm theo các công thức thực tế và những lưu ý quan trọng để đạt hiệu quả tối ưu.
Lợi ích & hiệu quả kinh tế khi tự phối trộn thức ăn cho gà
Kiểm soát chất lượng & an toàn thực phẩm từ nguồn
Tự phối trộn thức ăn cho phép người chăn nuôi:
- Lựa chọn nguyên liệu chất lượng tốt, rõ nguồn gốc
- Loại bỏ các phụ gia không cần thiết
- Điều chỉnh thành phần dinh dưỡng phù hợp với điều kiện thời tiết và đặc điểm của đàn gà
- Hạn chế sử dụng kháng sinh và chất kích thích tăng trưởng
Nguyên liệu cần thiết cho phối trộn thức ăn gà
Nguyên liệu chính cung cấp năng lượng & đạm
Cách chọn ngô, cám gạo chất lượng tốt
Ngô và cám gạo là nguồn năng lượng chính trong khẩu phần ăn của gà. Để chọn được nguyên liệu chất lượng, cần lưu ý:
Tiêu chuẩn chọn ngô:
- Hạt ngô màu vàng đều, không bị mốc, mọt
- Độ ẩm thấp (kiểm tra bằng cách cắn thử: hạt giòn, không dẻo)
- Không có mùi lạ (mốc, chua, ẩm)
- Hạt đồng đều, không lẫn tạp chất
- Ngô mới thu hoạch, không qua bảo quản lâu ngày
Tiêu chuẩn chọn cám gạo:
- Màu sắc tự nhiên, không bị ôi thiu
- Mùi thơm nhẹ, không có mùi hắc, mùi mốc
- Không vón cục, không bị ẩm ướt
- Độ mịn đồng đều, không quá thô hoặc quá mịn
- Không lẫn trấu, sạn sỏi
Tiêu chuẩn đánh giá bột cá, bột đậu nành và khô dầu
Bột cá chất lượng tốt:
- Hàm lượng protein thô: 55-65%
- Màu nâu nhạt đến vàng nâu
- Mùi tanh nhẹ, không có mùi ôi, thiu
- Không vón cục, độ ẩm thấp
- Không lẫn vảy, xương cá
- Không có dấu hiệu của thuốc bảo quản
Bột đậu nành:
- Hàm lượng protein thô: 44-48%
- Màu vàng nhạt, đồng đều
- Mùi thơm nhẹ đặc trưng
- Độ mịn vừa phải
- Không vón cục
- Đã qua xử lý nhiệt để vô hiệu hóa các yếu tố kháng dinh dưỡng
Vitamin, khoáng chất & phụ gia thiết yếu
Men vi sinh & enzyme tiêu hóa: công dụng & liều lượng
Men vi sinh và enzyme giúp cải thiện tiêu hóa, tăng hiệu quả sử dụng thức ăn và thay thế kháng sinh trong chăn nuôi. Theo nghiên cứu từ Viện Chăn nuôi (2023), bổ sung men vi sinh và enzyme có thể cải thiện khả năng tiêu hóa thức ăn của gà.
Loại men vi sinh phổ biến:
- Lactobacillus acidophilus
- Bacillus subtilis
- Saccharomyces cerevisiae
Nguồn cung cấp nguyên liệu uy tín theo vùng miền
Việc tìm nguồn cung cấp nguyên liệu chất lượng, ổn định là yếu tố quan trọng để đảm bảo hiệu quả phối trộn. Một số nguồn cung cấp nguyên liệu theo vùng miền:
Miền Bắc:
- Ngô: Các tỉnh Sơn La, Hà Giang, Lào Cai
- Cám gạo: Các nhà máy xay xát tại Nam Định, Thái Bình
Miền Trung:
- Ngô: Các tỉnh Nghệ An, Thanh Hóa
- Bột cá: Các cơ sở ven biển tại Quảng Bình, Quảng Trị
- Cám gạo: Các nhà máy xay xát tại Quảng Nam, Đà Nẵng
Miền Nam:
- Bã đậu nành: Cần Thơ, An Giang
- Cám gạo: Đồng bằng sông Cửu Long
- Bột cá: Các cơ sở chế biến tại Kiên Giang, Bà Rịa – Vũng Tàu
5 Công thức phối trộn thức ăn cho gà chi tiết theo giai đoạn
Công thức cho gà con (1-21 ngày tuổi)
Giai đoạn đầu đời là giai đoạn quyết định sự phát triển của gà. Theo PGS.TS Nguyễn Thị Mai (Học viện Nông nghiệp Việt Nam, 2024), gà con cần khẩu phần có hàm lượng protein cao (22-24%) và năng lượng trao đổi 2900-3000 Kcal/kg.
Bảng tỷ lệ nguyên liệu chuẩn:
| Nguyên liệu |
Tỷ lệ (%) |
| Ngô xay |
50 |
| Cám mịn |
10 |
| Bột đậu nành |
30 |
| Bột cá |
7 |
| Bột xương |
1.0 |
| Bột đá |
1.0 |
| Premix vitamin |
0.5 |
| Methionine |
0.2 |
| Lysine |
0.2 |
| Muối |
0.1 |
Nguồn: Viện Chăn nuôi Quốc gia (2024)
Cách điều chỉnh theo mùa và điều kiện thời tiết:
- Mùa nóng (>32°C): Giảm ngô xuống 45%, tăng dầu thực vật
- Mùa lạnh (<18°C): Tăng ngô lên 55%, bổ sung thêm dầu thực vật
Công thức cho gà thịt (22-60 ngày tuổi)
Giai đoạn tăng trưởng (22-42 ngày): 20-22% đạm
| Nguyên liệu |
Tỷ lệ (%) |
| Ngô xay |
55 |
| Cám gạo |
12 |
| Bột đậu nành |
25 |
| Bột cá |
5 |
| Bột xương |
1.0 |
| Bột đá |
1.0 |
| Premix vitamin |
0.5 |
| Methionine |
0.15 |
| Lysine |
0.15 |
| Muối |
0.2 |
Giai đoạn hoàn thiện (43-60 ngày): 18-20% đạm
| Nguyên liệu |
Tỷ lệ (%) |
| Ngô xay |
60 |
| Cám gạo |
15 |
| Bột đậu nành |
20 |
| Bột cá |
3 |
| Bột xương |
0.8 |
| Bột đá |
0.8 |
| Premix vitamin |
0.3 |
| Methionine |
0.1 |
| Muối |
0.2 |
Theo TS. Nguyễn Thị Hồng (Viện Chăn nuôi, 2024), giai đoạn này nên giảm dần hàm lượng protein và tăng năng lượng để tăng khả năng tích lũy mỡ, cải thiện chất lượng thịt.
Công thức cho gà đẻ trứng
Giai đoạn chuẩn bị đẻ (16-20 tuần tuổi)
| Nguyên liệu |
Tỷ lệ (%) |
| Ngô xay |
58 |
| Cám gạo |
15 |
| Bột đậu nành |
22 |
| Bột cá |
2 |
| Bột đá |
2.0 |
| Bột xương |
0.5 |
| Premix vitamin |
0.3 |
| Methionine |
0.1 |
| Lysine |
0.1 |
Giai đoạn đẻ trứng (>20 tuần tuổi)
| Nguyên liệu |
Tỷ lệ (%) |
| Ngô xay |
55 |
| Cám gạo |
13 |
| Bột đậu nành |
20 |
| Bột cá |
3 |
| Bột đá |
7.5 |
| Bột xương |
1.0 |
| Premix vitamin |
0.3 |
| Methionine |
0.1 |
| Lysine |
0.1 |
Công thức đặc biệt tiết kiệm sử dụng nguyên liệu địa phương
Phối trộn với cây thức ăn xanh tự trồng
Theo nghiên cứu của Viện Chăn nuôi (2023), việc kết hợp thức ăn xanh có thể giúp giảm chi phí thức ăn đậm đặc. Công thức gợi ý:
| Nguyên liệu |
Tỷ lệ (%) |
| Ngô xay |
50 |
| Cám gạo |
15 |
| Bột đậu nành |
15 |
| Cỏ xay khô |
10 |
| Lá chuối xay |
5 |
| Bột cá |
3 |
| Bột đá |
1.0 |
| Bột xương |
0.5 |
| Premix |
0.5 |
Tận dụng phụ phẩm nông nghiệp
Công thức tận dụng phụ phẩm nông nghiệp cho gà thịt (>30 ngày):
| Nguyên liệu |
Tỷ lệ (%) |
| Ngô xay |
40 |
| Cám gạo |
20 |
| Bã đậu nành |
15 |
| Bèo tây xay khô |
10 |
| Bột sắn |
10 |
| Bột cá |
3 |
| Bột đá |
1.0 |
| Premix |
1.0 |
Công thức nâng cao năng suất cho gà thịt & gà đẻ trứng
Phối trộn tăng sức đề kháng mùa nóng
| Nguyên liệu |
Tỷ lệ (%) |
| Ngô xay |
53 |
| Cám gạo |
15 |
| Bột đậu nành |
20 |
| Bột cá |
5 |
| Dầu thực vật |
3 |
| Bột đá |
2.0 |
| Vitamin C |
0.2 |
| Premix đặc biệt |
1.5 |
| Điện giải |
0.3 |
Quy trình phối trộn thức ăn cho gà đúng kỹ thuật
Chuẩn bị dụng cụ & không gian phối trộn
Danh sách thiết bị cần thiết
Quy mô nhỏ (100-500 con):
- Cối xay hoặc máy xay nhỏ
- Rổ, thùng nhựa sạch
- Cân điện tử
- Khay trộn lớn hoặc bạt sạch
- Xẻng, xô múc
Quy mô vừa (500-2000 con):
- Máy xay ngô
- Máy trộn thức ăn
- Cân bàn
- Bao đựng, dụng cụ đóng gói
Quy mô lớn (>2000 con):
- Dây chuyền xay xát, nghiền
- Máy trộn ngang hoặc trộn đứng
- Hệ thống cân định lượng
- Kho chứa nguyên liệu và thành phẩm
Quy trình vệ sinh:
- Loại bỏ tạp chất, thức ăn cũ bám trên thiết bị
- Rửa sạch bằng nước
- Phun dung dịch khử trùng
- Phơi khô hoặc sấy khô trước khi sử dụng
7 bước phối trộn thức ăn an toàn & hiệu quả
Quy trình nghiền & sàng lọc nguyên liệu
- Kiểm tra nguyên liệu: Đánh giá chất lượng, loại bỏ tạp chất, nguyên liệu hỏng
- Phơi/sấy nguyên liệu: Đảm bảo độ ẩm thấp để tránh mốc
- Nghiền nguyên liệu:
- Gà con: Độ mịn 0.5-1mm
- Gà lớn: Độ mịn 1-2mm
- Sàng lọc: Loại bỏ hạt to, cục vón, đảm bảo độ đồng đều
Kỹ thuật trộn đều nguyên liệu
- Cân đong nguyên liệu: Cân chính xác theo công thức
- Trộn theo thứ tự:
- Trộn các thành phần vi lượng (premix, vitamin, khoáng) với một lượng nhỏ ngô/cám
- Thêm các nguyên liệu chính (ngô, cám, đậu nành)
- Trộn đều 10-15 phút
- Kiểm tra và đóng gói:
- Đánh giá độ đồng đều
- Đóng gói trong bao kín, ghi ngày sản xuất
Phương pháp ủ men vi sinh
Công thức ủ men chuẩn
| Nguyên liệu |
Tỷ lệ |
| Ngô/cám xay |
85-90% |
| Rỉ đường/mật mía |
5% |
| Chế phẩm vi sinh |
3-5% |
| Nước sạch |
20-25% trọng lượng hỗn hợp |
Quy trình ủ men:
- Trộn đều ngô/cám đã nghiền với rỉ đường/mật mía
- Pha chế phẩm vi sinh với nước, trộn đều với hỗn hợp trên
- Ủ trong thùng kín hoặc bao nilon không thấm khí
- Nhiệt độ ủ: 25-30°C
- Thời gian ủ: 3-7 ngày
Dấu hiệu nhận biết ủ men thành công
- Mùi thơm chua dễ chịu, không mùi hôi thối
- Màu sắc tự nhiên, không bị đen hoặc biến màu lạ
- Độ ẩm vừa phải, không quá khô hoặc quá ướt
- Kết cấu tơi xốp, không vón cục
- pH: 4.0-4.5
Bảo quản thức ăn tự phối trộn
Phương pháp bảo quản ngắn hạn & dài hạn
Bảo quản ngắn hạn (1-2 tuần):
- Đóng gói trong bao kín, tránh ánh nắng trực tiếp
- Đặt nơi khô ráo, thoáng mát
- Tránh côn trùng, chuột, gián xâm nhập
Bảo quản dài hạn (1-3 tháng):
- Đảm bảo độ ẩm thấp
- Bổ sung chất chống mốc
- Đóng gói trong bao PP kín
- Đặt trên kệ cách mặt đất, cách tường
- Kiểm tra định kỳ
Cách xác định chất lượng thức ăn sau khi phối trộn
Tiêu chí đánh giá thức ăn tự phối trộn
Đánh giá cảm quan (màu sắc, mùi, kết cấu)
- Màu sắc: Màu vàng đồng nhất hoặc nâu nhạt đặc trưng, không có vệt đen, xanh (dấu hiệu mốc)
- Mùi: Mùi thơm nhẹ của ngũ cốc, không có mùi ẩm mốc, mùi chua, mùi hôi
- Kết cấu: Độ mịn đồng đều, không vón cục
- Độ đồng nhất: Trộn đều, không thấy các mảng nguyên liệu riêng rẽ
- Không tạp chất: Không có côn trùng, lông, sỏi, đất
- Độ mịn phù hợp:
- Gà 1-21 ngày: 0.5-1.0mm
- Gà >21 ngày: 1.0-2.0mm
Kiểm tra phản ứng của gà với thức ăn mới
Quy trình chuyển đổi (7-10 ngày):
- Ngày 1-3: 75% thức ăn cũ + 25% thức ăn mới
- Ngày 4-6: 50% thức ăn cũ + 50% thức ăn mới
- Ngày 7-9: 25% thức ăn cũ + 75% thức ăn mới
- Ngày 10 trở đi: 100% thức ăn mới
Biểu hiện của gà khi thích nghi với thức ăn mới
Theo dõi các dấu hiệu sau để đánh giá mức độ thích nghi của gà:
- Dấu hiệu tích cực:
- Gà ăn ngon miệng, tranh giành thức ăn
- Phân khô, màu nâu đều, có dạng viên nhỏ
- Hoạt động bình thường, năng động
- Lông mượt, bóng
- Dấu hiệu cần điều chỉnh:
- Gà bới, đá thức ăn nhiều
- Ăn ít, uống nước nhiều
- Phân lỏng, có màu bất thường
- Giảm tăng trọng
Sai lầm thường gặp khi phối trộn thức ăn & cách khắc phục
Lỗi về tỷ lệ dinh dưỡng
Thừa/thiếu đạm và tác động đến gà
Lỗi thừa đạm:
- Biểu hiện: Gà uống nhiều nước, phân lỏng, ẩm
- Tác động: Tăng gánh nặng cho gan, thận; tăng chi phí
Lỗi thừa đạm: (tiếp)
- Khắc phục: Điều chỉnh giảm tỷ lệ bột đậu nành, bột cá; tăng tỷ lệ ngô, cám
Lỗi thiếu đạm:
- Biểu hiện: Gà phát triển chậm, lông xù, dễ mắc bệnh
- Tác động: Giảm tăng trọng, kéo dài thời gian nuôi
- Khắc phục: Bổ sung thêm bột đậu nành, bột cá, lysine, methionine
Mất cân bằng khoáng chất & vitamin
Thiếu cân bằng vitamin và khoáng chất gây ra nhiều vấn đề đặc trưng:
| Dưỡng chất |
Biểu hiện thiếu |
Biểu hiện thừa |
Khắc phục |
| Canxi |
Vỏ trứng mỏng, chân yếu |
Cứng khớp |
Bổ sung/giảm bột đá, vỏ sò |
| Phospho |
Chậm lớn, xương yếu |
Thiếu canxi thứ phát |
Điều chỉnh tỷ lệ Ca
(2:1) |
| Vitamin A |
Viêm mắt, khô mắt |
Giảm đẻ trứng |
Bổ sung cà rốt, bột cỏ |
| Vitamin D3 |
Còi xương, chân vẹo |
Canxi hóa mô mềm |
Phơi nắng gián tiếp |
Lỗi về kỹ thuật phối trộn
Trộn không đều gây thiếu dinh dưỡng cục bộ
- Một số gà sẽ ăn được phần nhiều dưỡng chất, số khác thiếu hụt
- Gà phát triển không đồng đều
- Hiệu quả sử dụng premix giảm
Khắc phục:
- Trộn theo thứ tự: Vi lượng trước, trung lượng sau, đại lượng cuối cùng
- Sử dụng máy trộn chuyên dụng hoặc trộn thủ công ít nhất 10-15 phút
- Chia thành nhiều mẻ nhỏ, không trộn quá nhiều cùng lúc
Nguyên liệu chưa xử lý kỹ
Nguyên liệu nhiễm độc tố nấm (đặc biệt là aflatoxin) là nguy cơ lớn trong phối trộn thức ăn.
Dấu hiệu nhận biết:
- Ngô, cám có mùi mốc, vệt xanh, đen
- Bột cá có mùi ôi, hôi
- Bột đậu nành có mùi mốc
Khắc phục:
- Phơi/sấy khô nguyên liệu trước khi sử dụng
- Bổ sung chất hấp thụ độc tố
- Kiểm tra kỹ nguyên liệu trước khi mua và sử dụng
- Bảo quản nguyên liệu đúng cách
Giải pháp khắc phục khi gà không ăn thức ăn tự phối trộn
Phương pháp cải thiện khẩu vị thức ăn
- Bổ sung chất tạo mùi tự nhiên:
- Bột tỏi
- Bột quế
- Tinh dầu thảo mộc
- Thêm rỉ mật/mật mía:
- Pha loãng với nước ấm trước khi trộn
- Bổ sung dầu thực vật:
- Giúp giảm bụi, tăng năng lượng và khẩu vị
- Ủ men vi sinh:
- Làm tăng hương vị và tiêu hóa
- Tăng giá trị dinh dưỡng
- Trộn một ít thức ăn công nghiệp:
- Giúp chuyển tiếp dần dần sang thức ăn tự chế
Điều chỉnh kích thước hạt thức ăn theo tuổi gà
| Độ tuổi |
Kích thước hạt |
| 1-7 ngày |
0.5mm (dạng bột mịn) |
| 8-21 ngày |
0.5-1.0mm |
| 22-42 ngày |
1.0-1.5mm |
| >42 ngày |
1.5-2.0mm |
| Gà đẻ |
2.0-2.5mm |
Câu hỏi thường gặp khi phối trộn thức ăn cho gà
Tần suất phối trộn & lượng dự trữ tối ưu
Câu hỏi: Nên phối trộn thức ăn với tần suất bao lâu một lần và dự trữ bao nhiêu là hợp lý?
Trả lời: Theo TS. Nguyễn Đức Hưng, tần suất phối trộn tối ưu phụ thuộc vào quy mô đàn và điều kiện bảo quản:
- Quy mô nhỏ (100-500 con): 7-10 ngày/lần
- Quy mô vừa (500-2000 con): 5-7 ngày/lần
- Quy mô lớn (>2000 con): 3-5 ngày/lần
Thay đổi công thức theo mùa vụ
Câu hỏi: Làm thế nào để điều chỉnh công thức thức ăn theo mùa?
Trả lời: Theo PGS.TS Nguyễn Thị Thúy (Đại học Nông Lâm TP.HCM, 2023), cần điều chỉnh như sau:
Mùa nóng (>32°C):
- Giảm protein (giảm nhiệt sinh ra khi chuyển hóa protein)
- Tăng năng lượng (bổ sung dầu/mỡ)
- Tăng vitamin C
- Tăng điện giải (K+, Na+)
Mùa lạnh (<18°C):
- Tăng năng lượng (thêm ngô, dầu)
- Tăng chất xơ nhẹ
- Giữ nguyên mức protein
Phối trộn cho gà bị bệnh & gà đang hồi phục
Câu hỏi: Làm thế nào để phối trộn thức ăn cho gà bị bệnh hoặc đang trong giai đoạn hồi phục?
Trả lời: Theo TS. Nguyễn Quốc Đạt (Viện Thú y, 2023), thức ăn cho gà bệnh và hồi phục cần điều chỉnh:
Gà bị bệnh:
- Giảm hàm lượng protein
- Tăng vitamin A, C, E
- Bổ sung men vi sinh
- Bổ sung điện giải
Gà hồi phục:
- Tăng dần hàm lượng protein
- Duy trì vitamin C
- Bổ sung men tiêu hóa
- Thêm dầu thực vật
Kết hợp thức ăn tự phối trộn với thảo dược tăng sức đề kháng
Câu hỏi: Có thể kết hợp thức ăn tự phối trộn với thảo dược để tăng sức đề kháng cho gà không?
Trả lời: Theo PGS.TS Bùi Quang Tuấn (Đại học Nông Lâm Huế, 2023), hoàn toàn có thể bổ sung thảo dược:
Thảo dược phổ biến:
- Nghệ (chống viêm, tăng miễn dịch)
- Tỏi (kháng khuẩn, kháng virus)
- Sả (kháng khuẩn, tăng tiêu hóa)
- Lá chanh (kích thích tiêu hóa)
- Đinh hương (kháng khuẩn)
Phương pháp sử dụng:
- Phơi khô, nghiền mịn, trộn vào thức ăn
- Ủ cùng men vi sinh
- Chiết xuất tinh dầu, phun vào thức ăn
Mở rộng kiến thức và kết nối với chuyên gia tại VIETSTOCK 2025
Tự phối trộn thức ăn cho gà là giải pháp hiệu quả để tiết kiệm chi phí và nâng cao chất lượng sản phẩm. Tuy nhiên, để áp dụng thành công, bạn cần liên tục cập nhật kiến thức mới và tham khảo ý kiến từ các chuyên gia trong ngành.
VIETSTOCK 2025 – Triển lãm Quốc tế Chuyên ngành Chăn nuôi sẽ diễn ra từ ngày 08-10 tháng 10, 2025 tại TP.HCM, là cơ hội tuyệt vời để bạn:
- Gặp gỡ trực tiếp các chuyên gia dinh dưỡng gia cầm hàng đầu
- Tham quan các mô hình phối trộn thức ăn hiện đại, tiết kiệm chi phí
- Cập nhật các công thức mới nhất, phù hợp với từng giống gà và điều kiện chăn nuôi
- Tiếp cận các nguyên liệu chất lượng cao và phụ gia mới từ hơn 300 đơn vị trưng bày
- Tham dự các hội thảo chuyên đề chăn nuôi gà tại các tỉnh trọng điểm
Với quy mô triển lãm dự kiến 13.000 m², quy tụ hơn 300 đơn vị trưng bày và 13.000 khách tham quan đến từ 40 quốc gia, VIETSTOCK 2025 là nơi bạn không nên bỏ lỡ nếu đang tìm kiếm giải pháp phối trộn thức ăn cho gà hiệu quả, tiết kiệm và khoa học.
Thời gian: 08 – 10 Tháng 10, 2025 (thứ Tư – thứ Sáu)
- Thứ Tư ngày 08 tháng 10, 09:00 – 17:00
- Thứ Năm ngày 09 tháng 10, 09:00 – 17:00
- Thứ Sáu ngày 10 tháng 10, 09:00 – 16:00
Địa điểm: Trung tâm Hội chợ và Triển Lãm Sài Gòn (SECC), 799 Nguyễn Văn Linh, Quận 7, TP. HCM
Cơ hội vàng cho người làm chăn nuôi – đăng ký ngay để cập nhật công nghệ mới, tăng hiệu quả, giảm chi phí:
Tìm hiểu chi tiết về hội thảo: Vietstock Tổ Chức Chuỗi Hội Thảo Đầu Bờ, Kết Nối Tri Thức Ngành Chăn Nuôi
Để biết thêm thông tin chi tiết, vui lòng liên hệ Ban tổ chức:
- Ms. Sophie Nguyen – Sophie.Nguyen@informa.com
- Ms. Phuong – Phuong.C@informa.com (Hỗ trợ tham quan theo đoàn)
- Ms. Anita Pham – anita.pham@informa.com (Hỗ trợ truyền thông & marketing)
