Hướng Dẫn Tiêm Phòng Vắc Xin Cho Vật Nuôi Tại Việt Nam 2025: Quy Trình 7 Bước & Câu Hỏi Thường Gặp

Tại Sao Tiêm Phòng Vaccine Là Điều Bắt Buộc?

Ngành chăn nuôi Việt Nam đã ghi nhận tốc độ tăng trưởng ấn tượng trong thập kỷ qua với mức tăng trưởng trung bình 5-7% mỗi năm. Theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường, sản lượng thịt các loại tăng 1,8 lần (từ 4,0 triệu tấn lên 7,9 triệu tấn), sản lượng trứng tăng 3,0 lần (từ 6,4 tỷ quả lên 19,2 tỷ quả), và tổng đàn lợn đứng thứ 5 thế giới. Tuy nhiên, thành tựu này luôn đi kèm với thách thức lớn từ dịch bệnh.

Tiêm phòng vaccine cho vật nuôi không chỉ là khuyến nghị mà là yêu cầu bắt buộc theo Luật Thú y 2015. Nông dân không thực hiện tiêm phòng đúng quy định sẽ phải đối mặt với các biện pháp xử phạt hành chính và buộc tiêm khẩn cấp khi phát hiện ổ dịch trong khu vực.

Ba lý do quan trọng nhất:

1. Tuân thủ pháp luật: Theo Điều 32 của Luật Thú y 2015 và Thông tư 29/2019/TT-BNNMT, danh mục các bệnh động vật phải được tiêm phòng bắt buộc đã được quy định rõ ràng. Vi phạm không chỉ dẫn đến xử phạt hành chính mà còn có thể ảnh hưởng đến hoạt động chăn nuôi.
2. Bảo vệ kinh tế: Chi phí tiêm phòng thường chiếm tỷ lệ nhỏ trong tổng chi phí sản xuất, nhưng có thể giúp tránh thiệt hại lớn khi có dịch bệnh. Đầu tư cho vaccine là biện pháp phòng ngừa có hiệu quả chi phí cao hơn nhiều so với việc điều trị hoặc thiệt hại do mất đàn.
3. An toàn cộng đồng: Tiêm phòng không chỉ bảo vệ đàn vật nuôi của bạn mà còn góp phần ngăn chặn dịch bệnh lây lan trong cộng đồng. Một số bệnh như cúm gia cầm (AI) có thể lây sang người, việc tiêm phòng đầy đủ cho đàn gia cầm là trách nhiệm với toàn xã hội.

Danh Mục Vắc Xin Bắt Buộc Tại Việt Nam 2025

Theo Thông tư 29/2019/TT-BNNMT, vật nuôi tại Việt Nam phải được tiêm phòng các bệnh bắt buộc, trong đó 5 loại quan trọng nhất bao gồm: ASF (dịch tả lợn châu Phi), AI (cúm gia cầm), FMD (lở mồm long móng), CSF (dịch tả lợn cổ điển), và bệnh Dại.

Vaccine Cho Lợn

Vaccine ASF (Dịch tả lợn châu Phi) là ưu tiên hàng đầu hiện nay. Việt Nam là một trong số ít quốc gia trên thế giới sản xuất thành công vaccine này. Các vaccine ASF sản xuất trong nước đã đạt chuẩn GMP-WHO và được công nhận bởi tổ chức OIE.

Hiện nay có ba nhà sản xuất vaccine ASF chính tại Việt Nam là AVAC, NAVETCO và DABACO, với các công nghệ khác nhau (virus giảm độc lực và virus bất hoạt). Tỷ lệ bảo hộ của các vaccine này dao động từ 92-99% tùy sản phẩm và điều kiện tiêm.

Lưu ý quan trọng: Vaccine ASF hiện tại chưa được cấp phép cho nái và đực giống. Nghiên cứu vaccine cho nái đang được triển khai và dự kiến hoàn thành trong những năm tới.

Các vaccine khác cho lợn bao gồm:

• CSF (Dịch tả lợn cổ điển): Tiêm từ 2-4 tuần tuổi, nhắc lại định kỳ
• PRRS (Tai xanh): Tiêm từ 3-4 tuần tuổi cho vùng có dịch
• FMD (Lở mồm long móng): Tiêm từ 3 tháng tuổi

Để biết giá cụ thể và lịch tiêm chi tiết, nông dân nên liên hệ trực tiếp với trạm thú y xã hoặc các đại lý chính hãng.

Vaccine Cho Gia Cầm

Gia cầm cần được tiêm phòng chống lại cúm gia cầm (AI) – một trong những mối đe dọa nghiêm trọng nhất. Các loại vaccine AI chính bao gồm H5N1, H5N6, H5N8, và H9N2.

Các vaccine quan trọng cho gia cầm:

• AI (Cúm gia cầm): Nhiều chủng khác nhau, tiêm từ 7-14 ngày tuổi
• Newcastle: Tiêm từ 1-7 ngày tuổi
• Fowl cholera (Tụ huyết trùng): Tiêm từ 8 tuần tuổi
• Gumboro: Tiêm từ 7-14 ngày tuổi (tùy loại vaccine và hướng dẫn nhà sản xuất)

Một số nhà sản xuất cung cấp vaccine combo (4 trong 1) giúp tiết kiệm chi phí và thời gian tiêm.

Vaccine Cho Trâu Bò

Các vaccine bắt buộc cho trâu bò:

• FMD (Lở mồm long móng): Bắt buộc, tiêm từ 3 tháng tuổi, nhắc 6 tháng/lần
• Lumpy skin disease: Bắt buộc ở một số vùng như Tây Nguyên, miền Trung
• Tụ huyết trùng: Khuyến nghị tiêm mùa mưa
• Dại: Khuyến nghị cho tất cả vật nuôi

Đặc biệt: Theo quy định của Cục Thú y và chăn nuôi, trâu bò ở vùng biên giới bắt buộc tiêm FMD 2 lần/năm.

Quy Trình Tiêm Phòng 7 Bước Chi Tiết

Bước 1: Kiểm Tra Sức Khỏe & Chuẩn Bị

Điều kiện được tiêm – Checklist:

Vật nuôi chỉ nên được tiêm khi:

• Ăn uống bình thường
• Không có dấu hiệu sốt
• Phân bình thường, không tiêu chảy
• Hoạt động tự nhiên, không uể oải

KHÔNG nên tiêm khi:

• Đang ốm, có dấu hiệu bệnh lý
• Nái có thai giai đoạn đầu hoặc cuối
• Lợn con chưa cai sữa
• Vừa trải qua stress (vận chuyển, thiến)
• Đang sử dụng kháng sinh mạnh

Dụng cụ cần chuẩn bị:

• Kim tiêm mới, đúng kích cỡ cho từng loại vật nuôi
• Ống tiêm phù hợp
• Vaccine còn hạn sử dụng, có nguồn gốc rõ ràng
• Cồn 70% để sát trùng
• Thùng đá hoặc túi giữ lạnh
• Sổ tiêm phòng để ghi chép

Bước 2: Bảo Quản Vaccine Đúng Cách

Nguyên tắc bảo quản:

• Nhiệt độ: 2-8°C (ngăn mát tủ lạnh)
• TUYỆT ĐỐI KHÔNG để ngăn đá
• Tránh ánh sáng trực tiếp
• Sử dụng ngay sau khi mở nắp
• Vận chuyển bằng thùng xốp và đá gel

Dấu hiệu vaccine hỏng:

• Đổi màu bất thường
• Có cặn, kết tủa
• Có dấu hiệu đông đá
• Quá hạn sử dụng

Bước 3: Xác Định Liều Lượng Chính Xác

Liều lượng vaccine phải tuân thủ đúng theo hướng dẫn của nhà sản xuất và khuyến cáo từ Cục Thú y. Tăng hoặc giảm liều tự ý có thể làm giảm hiệu quả hoặc gây phản ứng phụ.

Nguyên tắc:

• Liều lượng khác nhau tùy theo loại vaccine, loại vật nuôi, và cân nặng
• Lợn: Liều tăng dần theo trọng lượng
• Gia cầm: Liều cố định theo loại (gà thịt, gà đẻ, vịt)
• Trâu bò: Liều theo độ tuổi

Khuyến nghị: Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ thú y để xác định liều lượng chính xác nhất.

Bước 4: Kỹ Thuật Tiêm Đúng Vị Trí

Vị trí tiêm cho lợn:

Sau tai (Khuyến nghị):

• Vị trí: 3-5cm phía sau gốc tai
• Góc tiêm: 45 độ
• Độ sâu: 1.5-2cm vào cơ

Cổ (Thay thế):

• Vị trí: Giữa cổ, cách xương sống 5-7cm
• Góc: 45 độ
• Độ sâu: 2-3cm

Quy trình tiêm cơ bản:

1. Cố định vật nuôi an toàn
2. Sát trùng vùng tiêm bằng cồn
3. Chuẩn bị vaccine và kim tiêm
4. Đâm kim nhanh, quyết đoán
5. Kiểm tra không vào mạch máu (hút nhẹ, nếu thấy máu phải rút kim)
6. Bơm vaccine từ từ, đều tay
7. Rút kim và ấn nhẹ vùng tiêm
8. Quan sát vật nuôi

Vị trí tiêm cho gia cầm:

• Dưới da cánh: Phù hợp cho vaccine AI, Newcastle
• Bắp đùi: Phù hợp cho một số loại vaccine khác

Vị trí tiêm cho trâu bò:

• Dưới da vùng cổ: Kéo da lên, đâm kim vào túi da

Lưu ý: Nếu chưa có kinh nghiệm, nên nhờ cán bộ thú y thực hiện hoặc tham gia lớp tập huấn do trạm thú y tổ chức.

Bước 5: Theo Dõi Sau Tiêm

Trong 3-7 ngày đầu sau tiêm cần theo dõi:

Dấu hiệu bình thường (không lo lắng):

• Sưng nhẹ vị trí tiêm (2-5cm), tự khỏi trong vài ngày
• Giảm ăn nhẹ trong 1-2 ngày
• Nhiệt độ tăng nhẹ, tự hồi phục
• Uể oải nhẹ trong 1-2 ngày

Dấu hiệu cần gọi thú y ngay:

• Sốt cao kéo dài
• Sưng to, nóng, chảy mủ
• Co giật, khó thở
• Nằm im, không ăn uống hoàn toàn

Checklist theo dõi hàng ngày:

• Đo nhiệt độ 2 lần/ngày
• Kiểm tra vị trí tiêm
• Quan sát ăn uống và hoạt động
• Kiểm tra phân

Bước 6: Ghi Chép Sổ Tiêm Phòng

Sổ tiêm phòng là tài liệu quan trọng, có giá trị pháp lý và cần thiết khi:

• Kiểm tra từ cơ quan chức năng
• Vận chuyển vật nuôi
• Xuất khẩu sản phẩm
• Tham gia chuỗi cung ứng lớn

Thông tin bắt buộc phải ghi:

• Ngày tiêm
• Loại vaccine
• Số lô và hạn sử dụng
• Liều lượng
• Vị trí tiêm
• Người thực hiện
• Ngày tiêm nhắc dự kiến

Lưu ý: Ghi chép ngay sau khi tiêm, chữ viết rõ ràng, không tẩy xóa. Nên chụp ảnh hoặc scan để backup.

Bước 7: Lập Lịch Tiêm Nhắc Lại

Vaccine cần được tiêm nhắc định kỳ để duy trì miễn dịch. Lịch tiêm nhắc khác nhau tùy loại vaccine:

Lợn:

• CSF: Nhắc sau 3-6 tháng
• PRRS (Tai xanh): Nhắc sau 3-4 tháng
• FMD: Nhắc sau 6 tháng

Gia cầm:

• AI: Nhắc sau 3-4 tháng
• Newcastle: Theo dõi kháng thể

Trâu bò:

• FMD: Nhắc sau 6 tháng (vùng biên giới 2 lần/năm)
• Các vaccine khác: Theo hướng dẫn

Mẹo: Đặt nhắc nhở trên điện thoại, ghi lịch trên tường chuồng, hoặc đăng ký dịch vụ nhắc tin từ trạm thú y.

Lịch Tiêm Phòng Theo Từng Loại Vật Nuôi

Lợn Thịt (Chu Kỳ 5-6 Tháng)

Lợn thịt cần được tiêm phòng nhiều loại vaccine trong suốt chu kỳ nuôi:

Tuần 1-2: CSF lần 1 Tuần 4: ASF (nếu đủ điều kiện) Tuần 6: Vaccine phòng bệnh phụ Tuần 8: CSF nhắc Tuần 10:PRRS (nếu vùng có dịch)

Lưu ý: Không tiêm nhiều vaccine cùng lúc, nên cách nhau 7-10 ngày. Tiêm vào buổi sáng sớm khi thời tiết mát mẻ.

Gà Thịt (Chu Kỳ 45-60 Ngày)

Gà thịt có chu kỳ ngắn nên lịch tiêm cần được tối ưu hóa:

• Ngày 1: Newcastle
• Ngày 7-10: Gumboro lần 1
• Ngày 14: AI H5N1
• Ngày 18-21: Gumboro nhắc (nếu cần)
• Ngày 21-28: Newcastle nhắc
• Ngày 28-35: AI H5N6 (nếu vùng có dịch)

Gà Đẻ (Chu Kỳ 12-18 Tháng)

Gà đẻ cần được tiêm phòng đầy đủ hơn vì chu kỳ nuôi dài:

4-6 tuần: Newcastle + AI (miễn dịch nền) 10-12 tuần: Tụ huyết trùng 16-18 tuần: Newcastle + AI nhắc (trước đẻ)Định kỳ: AI mỗi 3-4 tháng

Lưu ý: Không tiêm khi gà đang đẻ đều để tránh ảnh hưởng năng suất.

Trâu Bò

3 tháng: FMD lần 1 6 tháng: FMD nhắc + Tụ huyết trùng 12 tháng: FMD + Lumpy skin (vùng dịch) Định kỳ: FMD mỗi 6 tháng

Đặc biệt: Vùng biên giới phải tiêm FMD 2 lần/năm theo quy định.

Nơi Mua Vaccine Uy Tín

1. Trạm Thú Y Xã/Huyện (Ưu tiên cao nhất)

Ưu điểm:

• Giá ưu đãi, có thể được hỗ trợ từ nhà nước
• Đảm bảo nguồn gốc chính hãng
• Được hướng dẫn kỹ thuật trực tiếp
• Có thể đăng ký tiêm tại nhà

2. Đại Lý Chính Hãng

AVAC Vietnam

• Hotline: 024.3944.3888
• Sản phẩm: ASF, CSF, AI, Newcastle

NAVETCO

• Hotline: 024.3823.2379
• Sản phẩm: ASF, CSF, AI, FMD, Fivevet

DABACO

• Hotline: 024.3562.8888
• Sản phẩm: ASF và các vaccine khác

3. Cửa Hàng Thuốc Thú Y

Khi mua tại cửa hàng thuốc thú y, cần kiểm tra:

• Giấy phép kinh doanh thuốc thú y
• Vaccine còn hạn sử dụng (tốt nhất >3 tháng)
• Tem chống giả rõ ràng, có thể quét mã xác minh
• Bảo quản đúng nhiệt độ 2-8°C
• Có hóa đơn VAT

Tuyệt đối tránh:

• Mua tại chợ tạm, hàng rong
• Vaccine không rõ nguồn gốc
• Vaccine quá hạn hoặc bảo quản sai cách
• Giá quá rẻ so với thị trường (nghi ngờ hàng giả)

Dấu hiệu nhận biết vaccine giả:

• Không có tem chống giả hoặc tem mờ nhạt
• Bao bì nhăn nhúm, in kém chất lượng
• Vaccine đục, đổi màu bất thường
• Giá thấp hơn nhiều so với giá thông thường

Chính Sách Hỗ Trợ Từ Nhà Nước

Theo thông tin từ Cục Thú y và chăn nuôi, nhiều tỉnh thành đang triển khai các chương trình hỗ trợ tiêm phòng vaccine cho nông dân. Mức độ hỗ trợ khác nhau tùy từng địa phương, ưu tiên:

• Hộ chăn nuôi quy mô nhỏ
• Hộ nghèo, cận nghèo
• Vùng có dịch hoặc vùng biên giới
• Chiến dịch tiêm phòng tập trung

Quy trình đăng ký hỗ trợ:

1. Liên hệ trạm thú y xã để biết chương trình hiện có
2. Chuẩn bị hồ sơ (CMND, giấy chứng nhận đất nếu có, sổ đăng ký vật nuôi)
3. Nộp hồ sơ tại trạm thú y
4. Nhận thông báo (thường 7-14 ngày)
5. Tham gia tiêm phòng theo lịch

Lưu ý: Thời gian đăng ký thường vào đầu năm hoặc trước mùa dịch. Nên liên hệ sớm để không bỏ lỡ hạn chót.

Câu Hỏi Thường Gặp (FAQs)

1. Vật nuôi phải tiêm những loại vaccine gì?

Theo Thông tư 29/2019/TT-BNNMT, vật nuôi phải tiêm phòng các bệnh bắt buộc. Năm loại quan trọng nhất: ASF (dịch tả lợn châu Phi), AI (cúm gia cầm), FMD (lở mồm long móng), CSF (dịch tả lợn cổ điển), và bệnh Dại.

2. Vaccine sản xuất trong nước có đảm bảo chất lượng không?

Vaccine sản xuất trong nước đạt chuẩn GMP-WHO, được OIE công nhận, và đã được xuất khẩu sang nhiều quốc gia. Việt Nam là một trong số ít quốc gia trên thế giới sản xuất thành công vaccine ASF.

3. Tiêm vaccine có bắt buộc không?

Có, bắt buộc theo Luật Thú y 2015. Không tuân thủ sẽ bị xử phạt hành chính và buộc tiêm khẩn cấp khi có dịch trong khu vực.

4. Bảo quản vaccine như thế nào?

Bảo quản ở nhiệt độ 2-8°C (ngăn mát tủ lạnh), tuyệt đối không để ngăn đá. Sử dụng ngay sau khi mở nắp. Vận chuyển bằng thùng xốp có đá gel.

5. Sau khi tiêm bao lâu có miễn dịch?

Thời gian hình thành miễn dịch thường từ 7-21 ngày tùy loại vaccine. Trong giai đoạn này vẫn cần duy trì các biện pháp phòng bệnh khác.

6. Tiêm vaccine có gây tác dụng phụ không?

Có thể có phản ứng phụ nhẹ như sưng nhẹ, sốt nhẹ, giảm ăn 1-2 ngày. Đây là phản ứng bình thường và tự khỏi. Phản ứng nặng rất hiếm nhưng cần theo dõi sát.

7. Trang trại nhỏ có cần tiêm phòng đầy đủ không?

Có, thậm chí quan trọng hơn vì trang trại nhỏ thường có điều kiện sinh học an toàn thấp hơn và nguồn vốn hạn chế để tái đàn khi có dịch.

Lỗi Thường Gặp & Cách Khắc Phục

1. Bảo quản vaccine sai:

• Lỗi: Để ngăn đá, để ngoài nắng
• Khắc phục: Luôn bảo quản 2-8°C, dùng nhiệt kế kiểm tra

2. Tiêm sai vị trí:

• Lỗi: Tiêm quá nông hoặc quá sâu
• Khắc phục: Học kỹ thuật đúng, nhờ thú y hướng dẫn

3. Tái sử dụng kim tiêm:

• Lỗi: Dùng 1 kim cho nhiều con
• Khắc phục: Bắt buộc 1 kim = 1 con

4. Không theo dõi sau tiêm:

• Lỗi: Tiêm xong bỏ mặc
• Khắc phục: Theo dõi sát 3-7 ngày đầu

5. Tiêm khi vật nuôi ốm:

• Lỗi: Tiêm khi đang bệnh
• Khắc phục: Kiểm tra kỹ, chữa khỏe trước rồi mới tiêm

Kết Nối Kiến Thức Với Thực Tiễn

Việc tiêm phòng vaccine cho vật nuôi không chỉ là nghĩa vụ pháp lý mà còn là chiến lược kinh doanh thông minh. Với chi phí hợp lý, vaccine giúp bảo vệ đàn vật nuôi khỏi những tổn thất lớn do dịch bệnh.

Tuy nhiên, để áp dụng hiệu quả những kiến thức về tiêm phòng, nông dân và doanh nghiệp chăn nuôi cần tiếp cận nguồn thông tin cập nhật, kết nối với các chuyên gia và học hỏi từ những mô hình thành công.

Cơ Hội Nâng Cao Kiến Thức Tại VIETSTOCK 2026

VIETSTOCK 2026 – Triển Lãm Quốc Tế Chuyên Ngành Chăn Nuôi, Thức Ăn Chăn Nuôi & Chế Biến Thịt tại Việt Nam sẽ là nơi quy tụ các chuyên gia và doanh nghiệp hàng đầu trong lĩnh vực vaccine, phòng chống dịch bệnh và công nghệ chăn nuôi hiện đại.

Với dự kiến quy mô triển lãm 300 thương hiệu, 13.000 khách tham quan chuyên ngành đến từ nhiều quốc gia, trên diện tích trưng bày lớn hơn bao giờ hết, VIETSTOCK 2026 là cơ hội để:

• Gặp gỡ nhà sản xuất vaccine: nhiều đơn vị uy tín sẽ giới thiệu sản phẩm, tư vấn lựa chọn vaccine phù hợp
• Tham dự hội thảo chuyên đề: Chuyên gia từ Cục Chăn nuôi và Thú y chia sẻ về quy trình tiêm phòng, xu hướng vaccine mới, chính sách hỗ trợ
• Học hỏi kinh nghiệm thực tế: Kết nối với các trang trại áp dụng thành công chương trình tiêm phòng
• Cập nhật công nghệ: Khám phá thiết bị tiêm phòng, hệ thống quản lý điện tử, giải pháp sinh học an toàn

Thời gian: 21 tháng 10 đến 23 tháng 10 năm 2026

Địa điểm: Trung tâm Hội chợ & Triển lãm Sài Gòn (SECC), 799 Nguyễn Văn Linh, TP. Hồ Chí Minh.

Đăng ký ngay để nắm bắt cơ hội phát triển và kết nối trong ngành chăn nuôi:

• Đăng ký gian hàng sớm tại: https://www.vietstock.org/dat-gian-hang/
• Website sự kiện: https://www.vietstock.org

Liên hệ:

• Ms. Sophie Nguyen – [email protected]
• Ms. Phuong – [email protected]
• Ms. Anita Pham – [email protected]